پارک ملی تندوره که درشمال استان خراسان در شهرستان درگز و نزدیک ترکمنستان و در حوضه‌ی آبریز هریر رود و کشف رود و زیر حوزه رودخانه درونگر قرار گرفته است، بامساحت 73435 هکتاردربهمن ماه سال 1347 به عنوان منطقه‌ی حفاظت تندوره معرفی گشت و در اسفنده ماه سال 1348 به پارک وحش تندوره تغییرنام یافت.
از سال ۱۳۵۳ مساحت این پارک به ۵۳۷۸۰ هکتار تقلیل یافت و به عنوان پارک ملی شناخته شد.
این پارک که زمانی تفرجگاه و محل تفریح مردم درگز و قوچان بود و زیباترین و عمیق‌ترین دره‌ها را دارد، با صخره‌ها و تپه ماهورهای متعدد و دره‌های ژرف و پر شیب که پوشیده از گیاهان مختلف است قرار دارد و یکی از بهترین زیستگاهای جانوران وحشی به ویژه قوچ و میش اوریال میباشد که چنانچه صبح زود یا غروب اینجا باشید گله‌های کل و بز را می‌بینید که در حال چرا هستند و گاهی سری بالا می‌کنند و به طرف شما زل می‌زنند.
ازشاخص‌ترین گونه پستاندار منطقه نیز، قوچ ومیش اوریال است که خالص‌ترین نژاد آن را میتوان در این پارک مشاهده نمود. کل و بز، پلنگ ، کفتار ، گربه پالاس ، خوک ، انواع گربه وحشی , شغال , گرگ , تشی , رودک , سمور سنگی, سنجاب زمینی و گراز از دیگر گونه‌های شاخص پارک میباشند. پارک ملی تندوره، پلنگهایی دارد که وزن آنها گاهی به 100 کیلو گرم هم می‌رسد. این پلنگ‌ها از زیباترین و بزرگترین پلنگ‌های دنیا هستند. عقاب طلایی، جغد، کبک، قمری، تیهو، باقرقره، قرقاول، کبوتر و انواع پرندگان شکاری تنها بخشی از پرندگان متنوع پارک را تشکیل میدهند.
این پارک ملی مارهای خطرناکی هم دارد. ممکن است در حال راه رفتن باشید و ناگهان روبروی خود ماری را ببینبد که یک سوم تنه خود را راست و عمودی نگه داشته و به سمت شما نگاه میکند. طول این مار حدود 130 سانتی متر است. یک نوع مار کبرا که در محل به نام کفچه مار مشهور است از همه آنها خطرناک‌تر است. این مار با کبراهای مصری و آفریقایی و شاه کبرای آسیا فرق دارد. فقط در شمال شرقی ایران پیدا میشود. مار جعفری، افعی و تیر مار هم در اینجا یافت میشوند. تیرمار سرعت خیلی زیادی دارد و این اسم را به خاطر سرعتش به او داده اند. 4 گونه سوسمار نیز در این منطقه زیست می‌نمایند.
این منطقه فاقد مراکز جمعیتی میباشد و تنها پاسگاه‌های محیط بانی چهلمیر، بابانستان، شکراب، تیوان، درونگر، چرلاق و زیارتگاه علی بلاغ در آن قرار دارند.
مجموعه تندوره از نظر منابع آبی فاقد رودخانه‌های مهم است و قسمت اعظم منابع آب این منطقه را چشمه‌ها تشکیل میدهند. آبدهی چشمه‌های منطقه چشمگیر نبوده و تنها چشمه‌های چهلمیر و چرلاق به طور نسبی دارای آبدهی بیشتری در مقایسه با سایر چشمه‌ها میباشند. عمده‌تر ین منابع آبی این پارک چشمه چهلمیر میباشد. حدود 31 چشمه و 8 حلقه چاه در منطقه وجود دارد.
علی رغم اینکه پارک با محدودیت منابع آبی روبروست ولی با تمهیداتی که طی سالهای متمادی به عمل آمده این کمبود با ایجاد آبشخورها منابع ذخیره و انتقال جبران گشته به گونه ای که نمی‌توان آن را به عنوان یک عامل محدود کننده در پارک به حساب آورد.
پارک ملی تندروره از نظر ذخایر طبیعی و حیاتی، تنوع زیستی و نمونه‌های حیات وحش (قوچ و میش اوریال) و پدیده‌های ارضی و دیگر ویژگیهای خاص در نوع خود پارکی ممتاز میباشد. پوشش گیاهی تندوره هم با ارزش است و هم متنوع. از انجیر و گردو گرفته تا گوجه وحشی و از آلبالوی وحشی گرفته تا بوته‌های خاردار و گون این جا پیدا میشود.
پوشش گیاهی این منطقه از انواع علفی ـ بوته‌ای و درختان و درختچه‌ها تشکیل شده و در سراسر منطقه با انبوهی متفاوت پراکنده شده اند و به همین دلیل یکی از زیباترین مناطق طبیعی دست نخورده ایران به حساب می‌آید.
تاکنون ۳۷۳ گونه از ۶۰ تیره در این پارک شناسایی شده‌است. که در این میان خانواده Compositea با 6/12 درصد و 47 گونه بالاترین تنوع گونه ای را به خود اختصاص داده است.
در پارک جنگلی درختان پهن برگ بسیاری دیده میشود که عموماً به صورت انبوه و متراکم درآ مده اند و جنگل‌ها ی ارس تقریبا در تمامی پارک از پراکنده تا متراکم دیده میشوند. یکی از خصوصیات جنوب این پارک تراکم پوشش گیاهی و تثبیت خاک منطقه در مقابل فرسایش میباشد 80 در صد پارک از نظر خاک تثبیت گشته و در بقیه مناطق این وضعیت بسیار محدود است .
برخی از نمونه‌های گیاهی این منطقه شامل: گل گاو زبان ، آفتاب پرست ، گل فراموشم کن ، گل استکانی ، چوبک، میخک وحشی، گل عروس، بو مادرون، بابونه، درمنه گل گندم، کنگر، سر پوشک، گل کاغذی، پیچک، ترتیزک، خاکشیر، ارس، سنجد، شاتره، شمعدانی وحشی، دم روباهی، جو پیاز دار، زنبق وحشی و سنبل بیابانی، اورس، انجیر، بید، نسترن، گوجه وحشی، کرکو، درمنه، گون، کلاه میرحسن، باریجه، آنقوزه، کندل، زیره سیاه، کتان وحشی، آویشن، انواع گرامینه، آلبالوی وحشی، شیر خشت، زرشک، انواع گیاهان یکساله مرتعی و گیاهان با ارزش داروئی از مهمترین گونه‌های گیاهی این پارک است. میباشد.
بیشترین مقدار بارندگی منطقه در فصل زمستان و بهار اتفاق می‌افتد که جمعا بین 72 تا 76 در صد از کل بارندگی سالانه را تشکیل میدهد که به علت عدم توزیع متعادل طی فصول مختلف سال منطقه در مجموع تحت تاثیر عوامل خشکی قرار می‌گیرد. درجه حرارت در زمستان تا ۲۰- درجه می‌رسد و حداقل ۴ ماه از سال در این منطقه برف وجود دارد.
دراین منطقه آثار و بقایای سکونت دردوران‌های گذشته به چشم می‌خورد که از آن جمله میتوان به آثارباقی مانده ازقلعه ای قدیمی به نام قلعه‌ی رجبه اشاره نمود که بنابرمشهورقدمت آن به قبل ازاسلام برمیگردد.
این پارک از یک سری کوههای مرتفع و متصل به هم تشکیل شده‌است و رشته‌کوه مشخصی ندارد.
مرتفع‌ترین نقطه این منطقه قله قنبرعلی در جنوب محدوده به ارتفاع ۲۵۸۶ متر است و پست‌ترین نقطه با ارتفاع ۸۸۴ متر در بخش شمالی محدوده قرار دارد. محیط طبیعی پارک ملی تندوره شامل کوهها ی مرتفع تپه ماهورهای پست و دشت‌های دامنه ای میباشد
از راههای اصلی در این منطقه راه آسفالته قو چان به درگز است که از پاسگاه تیوان تا پاسگاه درونگر از داخل منطقه مطالعاتی عبور میکند . همچنین راههای آسفالته درگز به امامقلی و درگز به چهلمیر از دیگر راههای مهم منطقه محسوب میگردند. از راه اصلی پارک جاده شوسه قوچان به درگز از سه نقطه میتوان به پارک دسترسی پیدا کرد: 1 – قریه اینچه کیکانلو (واقع بر سر راه درگز – قوچان) تا پاسگاه شکر آب (جنوب پارک) 10 کیلومتر. 2 – از درگز تا پاسگاه چهل میر (شرق پارک) 30 کیلومتر. 3 – از نوخندان تا زیازتگاه بابانستان (شمال پارک) 12 کیلومتر.
منابع:
http://www.dargazsport.ir/tandore.html
http://fa.wikipedia.org/
http://hamshahrionline.ir/details/8785
http://www.hakimzadeh.blogfa.com/cat-1.aspx
- پارک ملی تندوره
- چهلمیر
- ترکمنستان
- کشف رود
- رودخانه درونگر
- پستاندارن
- سوسمار
- پوشش گیاهی
- پروازین
- درختان پهن برگ
