تنگه واشی یا تنگه ساواشی در حدود ۱۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان فیروزکوه قرار گرفته (فیروزکوه در فاصله 125 کیلومتری تهران است) و با داشتن آب و هوای مناسب در تابستانها، میزبان جمعیت کثیری از مسافران و گردشگران است.
این مکان شامل دو تنگه است که تنگه اول به "واشی" و تنگه دوم به "سا" معروف است. در انتهای تنگه دوم آبشاری با ارتفاع ۱۵ متر قرار دارد و همچنین حوضچه ای به مساحت تقریبی پنجاه متر مربع و با عمق متوسط یک متر ایجاد شده است.
درجه هوای این منطقه به طور متوسط بیست درجه کمتر از دمای هوای تهران است. بهار ، تابستان و اوایل پاییز از زیبارین فصلهای سفر به این منطقه است.
برای رفتن به تنگه واشی باید به سمت روستای جلیزجند در 2 کیلومتری جاده فیروزکوه - تهران رفت ک حدودا 15 کیلومتر مسافت را باید طی کنید تا به این روستا و سپس تنگه واشی برسید
ساواشی در زبان آذری به معنی محل برخورد، رودررو شدن، نزاع و درگیری معنی میدهد. وجه تسمیه ساواشی را میتوان در باریک بودن مسیر عبور از تنگه دانست که مکانی است که در آن جا مردم هنگام عبور با یکدیگر رودررو شده و ممکن است به یکدیگر برخورد کنند.
مسیر پیاده روی از ابتدای تنگه اول طی سه بخش انجام میشود. مسیر تنگه اول تا ابتدای دشت ساواشی (حدود ۲۵۰متر)، راهپیمایی دشت ساواشی (حدود ۱۷۰۰متر) و مسیر تنگه دوم تا رسیدن به آبشار (حدود ۸۰۰متر).
فاصله تنگه اول تا دوم حدود 40 دقیقه است. تنگه دوم پهنتر از تنگه اول است و رودخانه کوچکی از وسطش عبور میکند که گردشگران باز مجبورند در آب بروند. تنگه اول آب بیشتری دارد و ارتفاع آب بین 40 تا 50 سانتیمتر است و تنگه دوم آب کمتری دارد,آب تنگهها در تابستان هم بسیار سرد است.
آب این رودخانه از کوه دیلار در 18 کیلومتری شمال شهر فیروزکوه سرچشمه میگیرد و به طول 25 کیلومتر در منطقه ادامه دارد.
یکی از سه کتیبه معروف دوره قاجار در این تنگه واقع شده و دو کتیبه دیگر در چشمه علی شهر ری و تونل وانا در جاده هراز واقع شده اند.
کتیبه واقع در تنگه ساواشی دارای ابعاد شش در هفت متر است که وقایع زمان فتحعلی شاه دور تا دور کتیبه روایت شده است. بزرگترین نقش برجسته این کتیبه ها، نقش شکارگاه با تصویر اسب، نیزه و شکارهایش است که در اطراف آن میتوان عباس میرزا، علی قلی میرزا و علی نقی میرزا پسران فتحعلی شاه و همچنین نوادگانش را در حال شکار دید. این کتیبه که حدودا ۱۸۵ ساله است به گونه ای در دل کوه حک شده که از بارش باران و تابش آفتاب در امان بوده است
برای دیدن سرچشمه، باید مسیر کنار آبشار را بالا بروید.
سرچشمه آبشار حدود 50 متر بالاتر است و راهش چندان هم صعبالعبور نیست.
از دیگر دیدنیهای این منطقه، دشت پشت آبشار(دره سکوت)، قلعه اسماعیلیه(بالای تنگه اول) و غار طبیعی تنگه دوم و آبشارهای روستای طارس در 10 کیلومتری شمال فیروزکوه اشاره کرد که علاوه بر آبهای معدنی دارای دره هایی دیدنی و ناشناخته را میتوان نام برد.
یکی از سوغاتیهای روستای جلیزجند یا همان ساواشی "دوغ پنج گیاه" نام دارد. این دوغ محلی با گیاهان معطر آویشن، نعناع، کاکوتی، پونه صحرایی و پونه جنگلی طعم دار شده است.
منبع:
http://parvazin.ir
http://fa.wikipedia.org
http://akafoto.akairan.com/foto-aka/jahan/201383113336.html
http://jaddeh.persianblog.ir/post/42
http://www.hamshahrionline.ir/details/118137
http://khabaronline.ir/detail/224146/society/fun
http://aftabnews.ir
http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=179276
http://tabiate-bekr.blogfa.com/post-8.aspx
http://fidilio.com/promenades/Straitshy